VHO- Vụ việc vỡ gãy khối bia tứ diện ở chùa Thổ Hà đã không còn tính thời sự nữa xét theo nghĩa tin tức, nhưng nó vẫn đang âm ỉ trong tâm trí của những người trân quý giá trị di sản văn hóa dân tộc. Câu chuyện này rồi đây sẽ được cơ quan quản lý có thẩm quyền xác định rõ nguyên nhân cũng như trách nhiệm của các bên liên quan, theo đó đặng đưa ra những khuyến nghị không chỉ riêng đối với di tích này mà bao phủ lên rất nhiều di tích khác, để tránh cho được “vết xe đổ”.

 Nhưng khuyến nghị hay khuyến cáo như thế nào đối với vụ việc cụ thể này để tăng mạnh tính răn đe, ý thức đầy đủ và nghiêm túc hơn trong việc chấp pháp các quy định về di sản văn hóa là vấn đề cũng cần được đặt ra riết róng hơn, nếu không sẽ gây nên tình trạng “nhờn thuốc”. Nói đến sự khuyến nghị trong việc quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, thiên nhiên, người viết cập nhật một tin tức thời sự ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Đó là ngày 21.9, ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cho biết, đơn vị vừa có báo cáo gửi Ủy ban Di sản thế giới của UNESCO về khuyến nghị của Ủy ban này với UBND tỉnh Quảng Bình và Vườn trước đó. Từ cuối năm 2018, Ủy ban Di sản thế giới đã nêu rõ những quan ngại về các dự án xây dựng hạ tầng gần hang động, các biện pháp cần thiết tránh sự gia tăng số lượng du khách tham quan các hang động, và giải quyết các mối đe dọa từ 14 loài xâm hại tại di sản thiên nhiên thế giới này.

Từ khuyến nghị đó, Vườn và tỉnh đã thực hiện việc dừng hoàn toàn dự án đu dây (được cho dài nhất thế giới ở đây, một dự án gây nhiều tranh cãi vào thời điểm đó) của Công ty Phù Sa Đỏ, nhằm tránh các tác động xâm hại đến di sản. Năm 2020, Vườn cũng thực hiện diệt trừ cơ bản mối xâm hại của loài thực vật có tên bình bôi hoa vàng và một số loài khác trong 14 loài đã được Ủy ban Di sản thế giới khuyến nghị. “Và đến nay, trong khu vực bảo vệ di sản Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng không có hoạt động hay công trình, dự án nào có thể gây xâm hại di sản, lượng du khách đến tham quan hang động cũng được khống chế (như với Sơn Đoòng) hoặc nằm trong số lượng bình thường như Phong Nha, Tiên Sơn, Thiên Đường…”, ông Thái cho hay. Sang năm, Vườn sẽ phải có báo cáo cuối cùng về thực hiện các khuyến nghị năm 2018 của Ủy ban Di sản thế giới.

Dẫn thông tin trên để thấy rằng những khuyến nghị hay khuyến cáo của Ủy ban Di sản thế giới có sức nặng như thế nào đối với công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản đối với quốc gia đã ký cam kết với UNESCO. Nói khác đi, những khuyến nghị ấy không được thực hiện một cách nghiêm túc thì điều đó cũng đồng nghĩa sẽ nhận cái án “khai tử” danh hiệu mà thế giới đã tôn vinh.

Những tưởng thông tin này chẳng có gì liên quan đến vụ việc vỡ khối bia tứ diện ở chùa Thổ Hà, nhưng soi xét kỹ thì nó “chồng lấp” lên nhau, thể hiện rõ qua sự thỏa thuận của cơ quan chức năng. Nếu như các bên liên quan trong việc thi công tu bổ, tôn tạo chùa Thổ Hà thực hiện nghiêm, cẩn trọng những nội dung trong các văn bản thỏa thuận của cơ quan quản lý nhà nước về di sản có thẩm quyền, nó có giá trị tương đương khuyến nghị, cũng như chấp pháp nghiêm các quy định về Luật Di sản văn hóa thì chắc sẽ không có chuyện đau lòng như thế. Đơn cử, trước khi thực hiện việc dịch chuyển khối bia, vì sao chủ đầu tư và Sở, ngành chức năng tỉnh Bắc Giang không có văn bản xin ý kiến Bộ, ngành có thẩm quyền? 

NGUYỄN THANH SƯƠNG