VH- Năm 2018 được EU chọn làm Năm châu Âu về di sản văn hóa, cũng còn được gọi là Năm di sản văn hóa châu Âu.

Từ năm 1983, Cộng đồng châu Âu thủa ấy và EU ngày nay thực hiện ý tưởng về Năm châu Âu cho từng chủ đề khác nhau với mục đích là coi chủ đề nội dung ấy được triển khai thực hiện đồng đều và rộng khắp ở các nước thành viên.

 Aarhus – thủ đô văn hóa châu Âu 2017

Năm di sản văn hóa châu Âu 2018 có nghĩa là dùng văn hóa và đặc biệt là di sản văn hóa làm chủ đề nội dung để qua đó dành sự quan tâm chính trị nhiều nhất, được bố trí ngân sách thích hợp nhất từ nguồn ngân quỹ chung của EU cũng như từ ngân sách nhà nước của các quốc gia thành viên, đồng thời phối hợp tổ chức những chương trình, hoạt động văn hóa nói chung và liên quan đến di sản văn hóa nói riêng giữa các nước thành viên với nhau cũng như trong khuôn khổ từng quốc gia thành viên. Trước đó, chỉ có một lần vào năm 1975, lĩnh vực văn hóa được EC đề cao bằng chương trình “Năm bảo tồn di tích”.

Cái tên gọi đã nói lên mục đích. Năm di sản văn hóa châu Âu được khởi xướng và thực hiện trong khắp EU nhằm mục đích bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa, bao gồm các giá trị vật thể cũng như phi vật thể và được số hóa của văn hóa, từ đó tạo nên động lực mới cho quá trình hợp tác, liên kết và nhất thể hóa châu lục, góp phần quan trọng vào việc định hình nên “bản sắc văn hóa chung của EU”. EU thường đánh đồng mình với cả châu Âu. EU vốn luôn kỳ vọng là “bản sắc văn hóa chung” ấy sẽ là một chất keo đắc dụng gắn kết chặt chẽ các quốc gia và cộng đồng sắc tộc, tôn giáo và văn hóa trên châu lục với nhau. Hợp tác, liên kết và nhất thể hóa châu lục mà EU theo đuổi được đặt trên một trong những trụ cột chính là bản sắc văn hóa chung cho cả châu lục này. EU đã luật hóa điều này trong Hiệp ước Maastricht và Hiệp ước Lisbon.

Với Năm di sản văn hóa châu Âu 2018, EU hy vọng sẽ thức tỉnh và thúc đẩy nhận thức của công chúng về di sản văn hóa, làm cho di sản văn hóa được hiểu biết đầy đủ hơn, giá trị của di sản văn hóa được đánh giá đúng đắn hơn, việc bảo tồn di sản văn hóa được coi trọng đúng mức hơn và việc khai thác cũng như phát huy những giá trị của di sản văn hóa được tăng cường mạnh mẽ hơn và thực chất hơn. Từ di sản văn hóa trên châu lục, người dân ở các quốc gia thành viên sẽ thấy được họ gắn kết với nhau như thế nào về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng. EU kỳ vọng di sản văn hóa của châu lục sẽ giúp khích lệ ý thức và nhận thức chung về châu lục để đẩy lùi những suy nghĩ và ý đồ mang tính dân tộc chủ nghĩa, đặt quốc gia trong trật tự chung của châu lục, nhìn nhận văn hóa dân tộc là bộ phận và thành tố làm nên bản sắc văn hóa chung của cả châu lục. EU còn dùng chương trình đặc biệt này để nhắc nhở chính phủ các quốc gia thành viên tăng mức chi ngân sách và đầu tư cho lĩnh vực văn hóa chứ không cắt giảm ngân sách cho văn hóa, khuyến khích người dân tham dự nhiều hơn những hoạt động văn hóa truyền thống riêng của quốc gia và chung của châu lục, cảnh báo tình trạng di sản văn hóa bị xâm hại, sao nhãng, xuống cấp và bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm môi trường. Đồng thời, EU còn khích lệ việc khai thác cả giá trị kinh tế của di sản văn hóa và hướng tới những cơ hội cũng như thách thức mới mà thời đại công nghệ kỹ thuật số đưa lại hoặc gây ra cho văn hóa nói chung và cho di sản văn hóa nói riêng.

Những mục tiêu cụ thể được EU coi là quan trọng nhất cho Năm châu Âu về di sản văn hóa 2018: Thúc đẩy sự đa dạng văn hóa, đối thoại giữa các nền văn hóa với nhau và sự gắn kết nội bộ xã hội; đề cao sự đóng góp về kinh tế của di sản văn hóa cho văn hóa nói riêng và kinh tế nói chung của quốc gia và khu vực cũng như đóng góp của di sản văn hóa vào phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương và khu vực; nhấn mạnh vai trò của di sản văn hóa trong các mối quan hệ đối ngoại của EU, trong việc ngăn ngừa xung đột và giải quyết xung đột, hòa giải sau xung đột và khôi phục lại những di sản văn hóa bị phá huỷ.

Theo số liệu chính thức của EU, trong EU hiện tại có khoảng 300.000 người làm việc trực tiếp trên lĩnh vực di sản văn hóa và gần 8 triệu người khác làm việc gián tiếp. Qua đó cũng lại có thể thấy được rất rõ giá trị kinh tế và xã hội của di sản văn hóa đối với EU. 

Khả Hân