VHO- Sau ngày Cách mạng Tháng 8 thành công (19.8), ngày 2.9.1945, Bác Hồ đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập nhằm tuyên bố với thế giới về một đất nước Việt Nam đã giành được chính quyền từ tay phát xít Nhật, vừa thực sự đã trở thành quốc gia độc lập, có chủ quyền, bình đẳng với các nước trên thế giới.

Trước sự kiện trọng đại này, Đoàn Thanh niên cứu quốc Thành Hoàng Diệu có nhiệm vụ vận động, hướng dẫn nhân dân đến dự lễ mít tinh, thành phần tham dự có cả nam phụ lão ấu, tín đồ Phật giáo và Công giáo. Tất cả mọi người đếu phấn khởi vì từ một nước nô lệ, nay đã giành được độc lập thì tinh thần mọi người rất phấn khởi, sục sôi như bó đuốc đang rực cháy.

Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập lịch sử ngày 2.9.1945. Ảnh: Tư liệu

Là thế hệ đầu tiên của Đoàn Thanh niên cứu quốc Thành Hoàng Diệu, lão thành cách mạng Nguyễn Tiến Hà - Trưởng Ban liên lạc những chiến sĩ cách mạng bị bắt tù đày ở nhà tù Hoả Lò, Phó Trưởng Ban thường trực Ban liên lạc Đoàn thanh niên cứu quốc Thành Hoàng Diệu không thể quên được không khí, quang cảnh của Ngày Quốc khánh đấu tiên. “Đêm ngày 1.9 hầu hết người dân đều không ngủ vì hồi hộp, thao thức mong cho sang ngày mới chờ đón ngày kỳ diệu của dân tộc, để được chứng kiến Chính phủ lâm thời ra mắt. Để nhân dân và các đoàn cán bộ các tỉnh lân cận kịp về Hà Nội nên sự kiện dự kiến được tổ chức vào 14h chiều ngày 2.9 nhưng phải đến 15h mới bắt đầu vì đoàn xe của Bác Hồ phải đi qua hàng chục vạn người dân đứng ở hai bên đường chào mừng, chờ đợi nên không thể đi nhanh được. Trong khi đó, quân đội Nhật còn ở trong thành Hà Nội với khoảng 1 nghìn người, có cả tù nhân Pháp bị Nhật giam giữ nên mình phải đề phòng và làm sao để Nhật án binh bất động; nếu quân đội Nhật sợ ta đánh úp mà manh động mà nổ súng thì gay go. Cuối cùng thì Nhật cũng nằm im, không gây xung đột.

Nói về sự chuẩn bị gấp gáp cho ngày trọng đại chỉ trong vòng chưa đầy 15 ngày, mọi việc đều diễn ra nhanh chóng, ông Hà cho biết: “Đó là thể hiện sự dự báo thiên tài và nhạy bén về nhãn quan chính trị của Bác Hồ”. Tất cả các công việc đều phải tiến hành khẩn trương, cố kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh là người thiết kế kỳ đài – nơi Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập. Kỳ đài được xây dựng và thiết kế rất gấp gáp, được ghép bằng gỗ, quây vải đỏ và vải trắng. Hồi đó, thiết bị còn hạn chế, phải vào nhà các nhà tư sản để vận động cho mượn hoặc ủng hộ phương tiện loa truyền thanh. 

Ông Nguyễn Tiến Hà bồi hồi ôn lại những ngày hoạt động cách mạng của Đoàn thanh niên cứu quốc Thành Hoàng Diệu

Ông Hà giải thích, lúc đó, Nhật đã đầu hàng quân đồng minh và chờ quân đồng minh (gồm quân đội Anh và quân đội Tưởng Giới Thạch) vào giải giáp (tước vũ khí, giải tán quân đội Nhật tại Việt Nam). Bác Hồ cho rằng Việt Nam đã giành được chính quyền, nhưng chưa tuyên bố công khai Chính phủ lâm thời. Nếu quân đồng minh vào giải giáp quân Nhật sẽ không giao chính quyền cho ta. Vì vậy Việt Nam phải tuyên bố với cả thế giới rằng, Việt Nam là nước độc lập - tự do, ngang hàng với các nước trên thế giới và đứng ra đón tiếp quân đồng minh vào giải giáp quân đội Nhật.

Đồng thời, ngầm nói với quân Đồng minh rằng, chúng tôi đã đấu tranh giành độc lập suốt bao nhiêu năm và trong cuộc kháng chiến chống Nhật, chúng tôi đứng về phe đồng minh, đã công nhận phe đồng minh thì không có lý gì quân đồng minh không công nhận độc lập của chúng tôi.  “Tuyên ngôn độc lập có ý nghĩa chiến lược, quan trọng như thế, thiêng liêng như thế. Đó là nhạy bén chính trị của Bác Hồ, rằng mình phải có chính quyền trong tay trước khi quân đội đồng minh vào giải giáp quân đội Nhật thì mới có giá trị, mình phải ở thế thượng phong như thế; chứ chờ quân đội đồng minh trao chính quyền cho Việt Nam thì không bao giờ có”, ông Hà nhấn mạnh.

Nhận Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng vào đầu năm 2022, ông Nguyễn Tiến Hà được kết nạp vào Đảng năm 1947, là thời kỳ mà Đảng là niềm tin thắng lợi của dân tộc và là người soi đường cho dân tộc tiến lên. Thanh niên theo lý tưởng của Đảng là giành độc lập, dân tộc tự do cho đất nước. Những người vào Đảng đã nguyện thề như thế và đặt quyền lợi của Đảng, của Nhân dân lên trên hết, nơi nào cần, khó khăn gian khổ là có đảng viên đi đầu, nêu gương. Nhìn lại quá khứ và kết nối đến hiện tại có thể thấy, gần 80 năm đã, những bài học về Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2.9 vẫn còn nguyên giá trị. Đó là giá trị về tinh thần yêu nước, ý chí tinh thần luôn sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ Tổ quốc. Ý chí quật cường ấy đến nay vẫn được thế hệ trẻ Thủ đô tiếp nối.

QUỲNH HOA