VHO- Ngày 28.10.2022, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã ký Quyết định số 2705/QĐ- BVHTTDL về việc điều chỉnh tên gọi của di sản văn hoá phi vật thể đưa vào Danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia đối với "Lễ hội truyền thống Lễ giỗ bà Phi Yến tại huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu".

Theo đó, Bộ VHTTDL điều chỉnh tên  gọi di sản văn hoá phi vật thể  đưa vào Danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia tại Điều 1 Quyết định số 773/QĐ-BVHTTDL ngày 4.4.2022 của  Bộ trưởng Bộ VHTTDL  về việc công bố Danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia  thành “Lễ hội truyền thống Lễ giỗ bà Phi Yến tại huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu".

Quyết định nêu rõ, việc đổi tên theo đề nghị của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và đề nghị của Cục Di sản văn hóa.

Như vậy, sau khi điều chỉnh tên gọi, Lễ hội truyền thống Lễ giỗ bà Phi Yến tại huyện Côn Đảo là di sản văn hóa phi vật thể đầu tiên của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu được công nhận và đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Việc ghi danh nhằm ghi nhận những giá trị sáng tạo văn hóa tinh thần của cộng đồng; khuyến khích, nâng cao ý thức trong thực hành, trao truyền di sản văn hóa, giữ gìn bản sắc văn hóa của chính cộng đồng.

Trước đó, như Văn Hoá đã thông tin, vào tháng 6.2022, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương đã ký công văn số 2135/BVHTTDL-DSVH gửi UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu về thư kiến nghị của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam. Công văn nêu, ngày 5.5.2022, Bộ VHTTDL nhận được Thư kiến nghị thu hồi quyết định công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với “Lễ giỗ Bà Thứ phi Hoàng Phi Yến ở huyện Côn Đảo, Bà Rịa - Vũng Tàu" của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam.

Tại Công văn này, Bộ VHTTDL cho biết, sau khi nghiên cứu nội dung kiến nghị của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam, Bộ VHTTDL đã tổ chức khảo sát về di sản trong cộng đồng chủ thể di sản tại Côn Đảo, làm việc với các cơ quan, đơn vị, tổ chức liên quan, gồm Sở VHTT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Hội đồng Thẩm  định hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể đề nghị đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia để xem xét lại quy trình kiểm kê, lập hồ sơ khoa học và những nội dung liên quan đến kiến nghị của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam. Đồng thời, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, Bộ VHTTDL đã chủ trì, phối hợp với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia tổ chức Đoàn công tác làm việc với Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam tại tỉnh Thừa Thiên Huế về nội dung kiến nghị.

Sau đó, Bộ VHTTDL tiếp tục phối hợp với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Hội đồng Thẩm định hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể đề nghị đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia xem xét thêm về kiến nghị của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam liên quan đến hồ sơ di sản “Lễ giỗ Bà Thứ phi Hoàng Phi Yến”.

Qua kết quả làm việc, nghiên cứu hồ sơ, tư liệu liên quan, Bộ VHTTDL cho rằng: Di sản “Lễ giỗ Bà Thứ phi Hoàng Phi Yến”, với các tên gọi khác là: Lễ giỗ Bà, Lễ hội Bà Phi Yến (theo hồ sơ đề nghị của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) có giá trị đáp ứng các tiêu chí của một di sản văn hóa phi vật thể để ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Việc ghi danh di sản nhằm ghi nhận những giá trị sáng tạo văn hóa tinh thần của cộng đồng chủ thể di sản tại Côn Đảo và khuyến khích, nâng cao ý thức trong việc thực hành, trao truyền di sản văn hóa, giữ gìn bản sắc văn hóa của chính cộng đồng chủ thể. Đồng thời, còn là sự ghi nhận một lễ hội - thực hành tín ngưỡng của họ được pháp luật bảo hộ, hoàn toàn không mang ý nghĩa vinh danh hay công nhận một nhân vật lịch sử hoặc một sự kiện lịch sử.

Tuy nhiên, việc UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đề xuất di sản với tên gọi “Lễ giỗ Bà Thứ phi Hoàng Phi Yến tại huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu”, cùng một số chi tiết trong hồ sơ đề cập tới truyền thuyết Bà Phi Yến có thể gây ra hiểu nhầm về một nhân vật lịch sử, trong khi, với cộng đồng, di sản có các tên gọi:  Lễ giỗ Bà, Giỗ Bà, Giỗ Bà Phi Yến, Giỗ Bà Hoàng Phi Yến...

Để đảm bảo nguyên tắc tôn trọng cộng đồng chủ thể của di sản, tránh gây hiểu nhầm về lịch sử, hoặc gây xung đột giữa các cộng đồng trong khối đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam, Bộ VHTTDL đã đề nghị UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, theo thẩm quyền, trách nhiệm được phân cấp của Luật di sản văn hóa, xem xét, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn căn cứ quy định của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, Luật Di sản văn hóa, Thông tư số 04/2010, triển khai việc phối hợp với cộng đồng chủ thể của di  sản nghiên cứu, điều chỉnh  tên gọi chính thức của di sản tại hồ sơ và các thành phần kèm theo cho phù  hợp, tránh dùng tên gọi có thể gây ra hiểu nhầm về một nhân vật lịch sử.

PHƯƠNG ANH