Một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhân loại là gìn giữ, lưu truyền cho các thế hệ sau những giá trị độc đáo, mang đậm tính nhân văn của văn học dân gian, từ đó giúp nâng cao nhận thức, lòng tự hào, trân trọng của cộng đồng và từng cá nhân, đặc biệt là thế hệ trẻ đối với các giá trị văn học dân gian. Phát huy tinh thần này, mới đây, UBND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành kế hoạch thực hiện Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn học dân gian của các dân tộc thiểu số đến năm 2030” trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Tiến hành “số hóa” công tác quản lý để các giá trị văn học dân gian được lưu truyền đầy đủ tới các thế hệ sau

       Thường vụ Tỉnh ủy Lạng Sơn cho rằng việc thực hiện Đề án nhằm đảm bảo gìn giữ được những đặc điểm cơ bản, cốt lõi mang bản sắc dân tộc trong kho tàng văn học dân gian các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Việc thực hiện Đề án được chia ra 2 giai đoạn: từ 2023-2026 và từ 2027-2030. Trong giai đoạn đầu tiên, tỉnh Lạng Sơn đặt ra các mục tiêu cụ thể như sưu tầm, nghiên cứu và tổ chức thực hiện công tác kiểm kê theo định kỳ để lập danh mục di sản văn hóa phi vật thể về văn học dân gian các dân tộc thiểu số; phấn đấu sưu tầm, số hóa, xuất bản 40% tác phẩm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số, xây dựng cơ sở dữ liệu số về văn học dân gian các dân tộc thiểu số để lưu trữ, nghiên cứu, tổ chức xuất bản, phát huy, truyền dạy. Phấn đấu 40% các tác phẩm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một được áp dụng các biện pháp bảo tồn, tư liệu hóa; phấn đấu 50% tác giả, nghệ nhân thuộc lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể nói chung và văn học dân gian của các dân tộc thiểu số nói riêng được hưởng chính sách hỗ trợ trong hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể; phấn đấu 50% các công chức, viên chức văn hóa, nghệ nhân, già làng, trưởng bản… được tập huấn, bồi dưỡng về công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn học dân gian các dân tộc thiểu số; phấn đấu 40% trường dân tộc nội trú và các cấp trường tại địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số đưa thể loại văn học dân gian vào hoạt động sinh hoạt ngoại khóa, tổ chức ngày hội, giao lưu, liên hoan cho học sinh. Ngoài ra, phấn đấu hình thành được 3-5 câu lạc bộ, đội văn nghệ dân gian ở mỗi xã vùng dân tộc thiểu số để thực hành, biểu diễn và trao truyền các thể loại văn học dân gian; tổ chức 1-2 cuộc thi, cuộc phát động sưu tầm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh; tổ chức 1-2 hội thảo khoa học về công tác sưu tầm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số.

       Trong giai đoạn 2, tỉnh Lạng Sơn phấn đấu hoàn thành công tác kiểm kê, đánh giá, phân loại và lập danh mục di sản văn hóa phi vật thể các thể loại văn học dân gian của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh; phấn đấu sưu tầm, số hóa, xuất bản 80% các tác phẩm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số, xây dựng cơ sở dữ liệu số về văn học dân gian các dân tộc thiểu số để lưu trữ, nghiên cứu, tổ chức xuất bản, phát huy, truyền dạy; phấn đấu 80% các tác phẩm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một được áp dụng các biện pháp bảo tồn, tư liệu hóa; phấn đấu 80% tác giả, nghệ nhân thuộc lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể nói chung và văn học dân gian của các dân tộc thiểu số nói riêng được hưởng chính sách hỗ trợ trong hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể; phấn đấu hình thành được 8-10 câu lạc bộ, đội văn nghệ dân gian ở mỗi xã vùng dân tộc thiểu số để thực hành, biểu diễn và trao truyền các thể loại văn học dân gian; tổ chức 1-2 cuộc thi, cuộc phát động sưu tầm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh; tổ chức 1-2 hội thảo khoa học về công tác sưu tầm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số.

       Ban hành các cơ chế đặc thù để khuyến khích việc gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn học dân gian

       Mục tiêu đặt ra là rất cao, vì vậy, tỉnh Lạng Sơn xác định cần xây dựng, triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù đối với quá trình bảo tồn và phát huy giá trị văn học dân gian của các dân tộc thiểu số. Các chính sách này dựa trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách chung của Trung ương và phù hợp với điều kiện thực tế của Tỉnh. Theo đó, tỉnh khuyến khích “xã hội hóa” quá trình này bằng cách tạo điều kiện cho các hội về văn học nghệ thuật, khoa học và công nghệ, thư viện, bảo tàng tham gia các hoạt động sưu tầm, thống kê, phân loại, dịch thuật, bảo tồn và phát huy giá trị văn học dân gian các dân tộc thiểu số; hỗ trợ kinh phí cho hoạt động sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật dân gian hiện có như câu lạc bộ, đội văn nghệ dân gian; hỗ trợ kinh phí để bổ sung (bao gồm số hóa) tài nguyên thông tin của hệ thống thư viện công cộng và đưa ra phục vụ người dân; duy trì các lớp truyền dạy văn học dân gian cho thanh, thiếu niên vùng đồng bào dân tộc thiểu số; nghiên cứu, đưa vào chương trình giảng dạy tại các trường học vùng đồng bào dân tộc thiểu số những tác phẩm văn học dân gian phù hợp. Tỉnh cũng chủ trương tôn vinh, đãi ngộ, động viên đối với các nghệ nhân dân gian, tác giả, nhà nghiên cứu có nhiều đóng góp trong công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có văn học dân gian; hỗ trợ kinh phí cho những người tự nguyện sưu tầm và lưu giữ truyện, thơ cổ trong cộng đồng các dân tộc thiểu số; hỗ trợ kinh phí cho các đoàn nghệ thuật, các văn nghệ sĩ sáng tác mới các vở kịch, múa, hát... dựa trên nội dung các tác phẩm văn học dân gian các dân tộc thiểu số.

       Ngoài ra, tỉnh còn tổ chức các chương trình, hoạt động nhằm tạo điều kiện cho các nghệ nhân, người nắm giữ tri thức dân gian hướng dẫn, trao truyền cho đội ngũ kế cận; tổ chức các trại sáng tác, cuộc thi, hội thảo chủ đề về văn học dân gian các dân tộc; tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực, kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, nhà nghiên cứu làm công tác kiểm kê, sưu tầm, nghiên cứu văn học dân gian các dân tộc thiểu số; đổi mới, nâng cao chất lượng tổ chức các hội thi, hội diễn, liên hoan, giao lưu văn hóa nghệ thuật quần chúng gắn với việc khai thác, chuyển thể các tác phẩm văn học dân gian, khai thác, chuyển thể và sử dụng các chất liệu văn học dân gian trong các tác phẩm điện ảnh. Hỗ trợ cộng đồng các dân tộc phát huy vai trò của quy ước, hương ước trong bảo tồn các giá trị văn hóa; hỗ trợ các nghệ nhân người dân tộc thiểu số truyền dạy văn học dân gian cho thanh, thiếu niên vùng đồng bào các dân tộc thiểu số; phát huy hiệu quả các thiết chế nhà văn hóa vùng đồng bào các dân tộc thiểu số để thu hút đồng bào đến giao lưu, học hỏi, sáng tạo, cùng tham gia biểu diễn những tác phẩm văn học dân gian, tạo không khí sinh hoạt vui tươi, lành mạnh gắn với các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, học tập, phổ biến chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Cùng với đó, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giới thiệu các tác phẩm văn học dân gian đến với người dân trong tỉnh và cả nước; tăng cường tuyên truyền, phổ biến, vận động các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là đồng bào các dân tộc thiểu số tích cực tham gia công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn học dân gian.

       Trong các dịp sơ kết và tổng kết Đề án, tỉnh sẽ tổ chức tổ chức tôn vinh, khen thưởng đối với tác giả có tác phẩm về đề tài dân tộc thiểu số đạt giá trị nghệ thuật, nhân văn cao; tôn vinh các nghệ nhân có công sưu tầm, truyền dạy, phổ biến văn hóa, nghệ thuật truyền thống; động viên, khen thưởng tập thể, cá nhân có thành tích cao, có nhiều đóng góp trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn học dân gian của các dân tộc thiểu số. 

       Với định hướng đúng đắn nói trên, tin tưởng rằng tỉnh Lạng Sơn sẽ thực hiện thành công Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn học dân gian của các dân tộc thiểu số đến năm 2030”, qua đó góp phần gìn giữ, phát huy và lưu truyền các giá trị văn học dân gian của các dân tộc thiểu số cho những thế hệ mai sau.

                                                                                                              Thùy Linh