Mô hình Quốc tự Diệu Đế sẽ được trùng tu
Khuôn viên chùa vốn là phủ của Hoàng tử Miên Tông - con trai Vua Minh Mạng, sau này lên ngôi lấy niên hiệu là Thiệu Trị. Năm 1844, với mục đích cầu quốc thái dân an, Vua Thiệu Trị đã cho xây dựng chùa Diệu Đế ngay tại mảnh đất thơ mộng này, với lối kiến trúc truyền thống. Chùa Diệu Đế rộng hơn 10.000 m2, có tường thành bao bọc, sáu cổng ra vào, và các công trình như cổng Tam quan, Chung đình, Bi đình, Chung lâu, Cổ lâu, Đạo nguyên các, Trí tuệ tinh xá, Cát tường từ thất, Đại giác điện, Lôi gia, Tăng xá… và hệ thống cây xanh đầy bóng mát. Chùa được Vua Thiệu Trị sắc phong làm Quốc tự và trở thành một danh lam của đất kinh kỳ.
Trải qua nhiều biến động của lịch sử, kiến trúc chùa Diệu Đế đã có những thay đổi so với ban đầu. Vào thời vua Duy Tân, các công trình như Đạo nguyên cát, Chung lâu, Cổlâu bịtriệt hạ, cổng Tam quan bị sửa. Vào năm 1950, được sự hỗ trợcủa Đức Từ Cung và phật tử trong hoàng triều chùa được trùng tu. Đồán cũ bị triệt hạ, chỉ có Đại giác điện được giữ nguyên vị trí nhưng được thay thế bằng bê tông cốt thép như ngày nay.
Từnăm 1966 đến nay đã có nhiều lần trùng tu, nhưng hiện nay, các công trình hầu hết đã xuống cấp trầm trọng, không đảm bảo cho việc sinh hoạt và tổ chức nghi lễ tâm linh. Trước thực trạng này, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh đã phối hợp với Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế nghiên cứu trùng tu chùa Diệu Đế, nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử của triều Nguyễn. Kinh phí của đợt trùng tu này là hơn 32,5 tỉ đồng, được huy động từ nguồn xã hội hóa.
SƠN THÙY