VHO- Các cơ sở, trung tâm thu gom và tái chế rác thải sẽ được nhân rộng và nâng cấp để phù hợp với các tiêu chuẩn môi trường và xã hội; đồng thời gắn kết người lao động khu vực phi chính thức thu gom và phân loại rác thải, đặc biệt là sự tham gia của phụ nữ.

Theo ước tính của Viện chiến lược Chính sách TN-MT (năm 2017), từ năm 2015 đến năm 2020, tỷ lệ rác thải đô thị trung bình hàng năm ở Việt Nam tăng từ 21 triệu tấn lên khoảng 35 triệu tấn và dự kiến sẽ tăng lên 52 triệu tấn vào năm 2025, tức tăng gấp 2,5 lần trong vòng một thập kỷ.

Trong đó, khoảng 70% chất thải được xử lý tại các bãi chôn lấp, 30% còn lại bị đốt hoặc vứt bất hợp pháp. Ở khu vực thành thị, hơn 85% chất thải được thu gom, nhưng ở khu vực nông thôn, tỷ lệ thu gom rác thải chỉ còn xấp xỉ một nửa tỷ lệ ở thành thị, dao động từ 40% đến 45%. Đặc biệt, rác thải nhựa chiếm từ 10% đến 12% tổng lượng chất thải rắn phát sinh ở Việt Nam, lên tới khoảng 1,8 triệu tấn mỗi năm. 

Thu gom rác thải ở khu vực phi chính thức chủ yếu là phụ nữ 

Khu vực phi chính thức đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống quản lý chất thải rắn ở Việt Nam, vì ước tính hơn 30% lượng chất thải được thu gom thông qua kênh này. Phần lớn người lao động làm về thu gom rác thải trong khu vực phi chính thức là phụ nữ. Họ mua hoặc thu gom rác từ các hộ gia đình để bán lại cho các cơ sở tái chế để cung cấp cho các làng nghề. Khoảng 10.000 đến 16.000 người thu mua phế liệu đang làm việc mỗi ngày tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Trước thực tế này, ngày 17.6, Đại sứ quán Na Uy và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) vừa kí một thoả thuận hợp tác dự án mới, có tên “Nhân rộng các mô hình quản lý rác thải tổng hợp và toàn diện thông qua việc trao quyền cho người lao động khu vực phi chính thức và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn”. Dự án này sẽ kéo dài trong ba năm, nhằm triển khai và thử nghiệm các giải pháp, bao gồm hỗ trợ trực tiếp cho những người lao động khu vực phi chính thức tham gia xử lý rác thải, một mô hình quản lý trong lĩnh vực thủy sản, và cách tiếp cận hệ sinh thái của chuỗi giá trị thông qua việc thành lập cơ sở tái chế vật liệu, thí điểm tại Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.

Với số tiền 1,3 triệu USD do Chính phủ Na Uy tài trợ, dự án này thể hiện cam kết mạnh mẽ và sự hợp tác sâu rộng giữa Na Uy và UNDP nhằm giải quyết vấn đề nóng về quản lý chất thải ở Việt Nam và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn toàn diện. Đây là sự tiếp nối thành công của một dự án cũng do Na Uy tài trợ, mang tên “Nhân rộng mô hình cộng đồng quản lý chất thải sinh hoạt và nhựa tại 5 thành phố”, nhằm xây dựng các mô hình tích hợp, mô hình xanh để xử lý rác thải sinh hoạt và rác thải nhựa tại năm địa phương ở Việt Nam (Quảng Ninh, Bình Dương, Bình Thuận, Bình Định, Đà Nẵng).

Các bên tham gia dự án nâng cấp, nhân rộng cơ sở thu gom rác thải tại Việt Nam

Dự án kéo dài ba năm này, hay còn gọi là “dự án Giai đoạn 2” sẽ nhân rộng và nâng cấp các trung tâm thu gom và tái chế rác thải để phù hợp với các tiêu chuẩn môi trường và xã hội; đồng thời gắn kết người lao động khu vực phi chính thức thu gom và phân loại rác thải. Dự án sẽ giúp tạo một môi trường thuận lợi, giúp các chính quyền địa phương và doanh nghiệp áp dụng nguyên tắc kinh tế tuần hoàn, qua đó nâng cao năng lực quản lý rác thải cho cộng đồng.

Bà Caitlin Wiesen, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam nói: “Giai đoạn mới của dự án sẽ tăng cường chuỗi giá trị rác thải và nhựa ở Quy Nhơn, thông qua việc xây dựng cơ sở tái chế vật liệu, mô hình quản lý rác thải trong ngành thuỷ sản, và thí điểm một số giải pháp để thúc đẩy sinh kế và tăng cường sự tham gia của người lao động làm về rác thải, đặc biệt là lao động nữ. Chúng tôi tin rằng bằng cách tập hợp các mô hình quản lý chất thải bền vững và toàn diện, các sáng kiến và tư vấn chính sách, giai đoạn 2 của dự án sẽ đẩy nhanh hơn nữa việc đạt được mục tiêu phát triển tuần hoàn và phát thải carbon thấp cho Việt Nam trong tương lai”.

Hai mục tiêu chính của dự án là thực hiện các mô hình quản lý rác thải nhằm tăng sinh kế cho người lao động làm về rác thải (tập trung vào lao động nữ trong khu vực phi chính thức); nhân rộng các mô hình và các giải pháp nhằm quản lý rác thải một cách bền vững và toàn diện, thông qua việc tăng cường hỗ trợ, nâng cao năng lực và chia sẻ kiến thức.

THU GIANG