VHO - Vấn nạn nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo tràn lan sản phẩm, dịch vụ, trong đó có không ít sản phẩm nguồn gốc xuất xứ mập mờ, công dụng không đúng sự thật suốt một thời gian dài đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người tiêu dùng. Sai thì xin lỗi hoặc chỉ bị phạt ở mức “phải chăng” nên không đủ sức răn đe, trong khi sức ảnh hưởng của họ đối với cộng đồng lại vô cùng to lớn.

 Đã đến lúc trả lại môi trường trong lành cho hoạt động quảng cáo (ảnh minh họa)

 Thực trạng này đặt ra vấn đề cấp bách phải siết chặt hoạt động quảng cáo sử dụng hình ảnh người nổi tiếng. Đây cũng là nội dung thu hút chú ý tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, hiện đang được Bộ VHTTDL đăng tải trên Cổng Thông tin điện tử nhằm xin ý kiến rộng rãi từ các nhà quản lý, chuyên gia và dư luận…

“Chiếc bánh” quá lớn và hỗn tạp

Trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, Bộ VHTTDL đề xuất bổ sung quy định về hoạt động của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có tầm ảnh hưởng. Cụ thể: Người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có tầm ảnh hưởng là người có ảnh hưởng theo quy định tại Luật Bảo vệ người tiêu dùng, hoặc những người sở hữu tài khoản mạng xã hội trên nền tảng xuyên biên giới có số lượng người theo dõi, đăng ký từ 500.000 người trở lên. Hoạt động của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có tầm ảnh hưởng phải tuân thủ quy định pháp luật về quảng cáo và quy định về tính năng, chất lượng hàng hóa dịch vụ. Người quảng cáo phải có hợp đồng bằng văn bản với tổ chức, cá nhân có sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ và phải được tổ chức, cá nhân đó đồng ý, xác nhận vào nội dung quảng cáo trước khi thực hiện. Khi đăng tải ý kiến, cảm nhận về việc sử dụng hàng hóa, dịch vụ trên mạng xã hội, người quảng cáo phải có bằng chứng cụ thể về việc trực tiếp sử dụng sản phẩm.

Những quy định này trước đây chưa từng có, bởi thế, được xem là giải pháp tháo gỡ vướng mắc đã kéo dài quá lâu. Không ít người nổi tiếng, nghệ sĩ có lượng fan đông đảo, bất kỳ hành động hay lời nói nào của họ cũng có sức thu hút và tác động đáng kể đến người xem. Tuy nhiên, chính những đối tượng này lại chưa đặt lên trên hết trách nhiệm của mình trong ứng xử với cộng đồng. GS.TS Từ Thị Loan, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Viện VHNT quốc gia Việt Nam bày tỏ: “Quảng cáo là nơi nhiều vấn đề nhất, bởi ở đó, các nghệ sĩ, KOL thường được mời làm hình ảnh đại diện quảng bá cho các sản phẩm, dịch vụ hoặc bán hàng online… Tuy nhiên, trên thực tế, chính bản thân họ nhiều khi còn chưa từng sử dụng hay kiểm chứng tính tin cậy của sản phẩm. Những nhức nhối này đã ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi, an toàn của người tiêu dùng; ảnh hưởng đến hình ảnh, danh tiếng và độ tin cậy của nghệ sĩ, người nổi tiếng. Trong nhiều trường hợp, họ đã phải cúi đầu xin lỗi công chúng, những người vì tin tưởng họ mà làm theo những lời quảng cáo…”.

Bộ VHTTDL nêu rõ, một số quy định của pháp luật hiện hành về nội dung và hình thức quảng cáo chưa phù hợp với sự phát triển. Thời gian gần đây, xuất hiện nhiều người dùng mạng xã hội, đặc biệt là các nghệ sĩ giới thiệu, mời chào, PR cho các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng, gây bức xúc cho đông đảo người tiêu dùng. Trong khi đó, Luật Quảng cáo hiện hành không quy định quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo mà chủ yếu tập trung vào trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ, do đó, chưa có chế tài hoặc ràng buộc đối với người chuyển tải sản phẩm trong trường hợp nội dung quảng cáo không đúng sự thật, hoặc yêu cầu người chuyển tải sản phẩm phải là người đã tìm hiểu, sử dụng sản phẩm đó và có trách nhiệm về các nội dung mình cung cấp.

Trước vô số hệ lụy tiêu cực với khách hàng, GS.TS Từ Thị Loan nhấn mạnh, cần chấn chỉnh mạnh tay và kiên quyết thực trạng bất cập này. Siết chặt quản lý hoạt động quảng cáo đối với người nổi tiếng bằng những quy định mang tính pháp lý cao sẽ giúp hạn chế tình trạng quảng cáo sai sự thật, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và tạo môi trường quảng cáo minh bạch, công bằng. Bên cạnh đó, khi Luật mới được thi hành sẽ mang tới sự công bằng cho thị trường. Các doanh nghiệp chân chính, kinh doanh sản phẩm chất lượng cần được cạnh tranh lành mạnh, không bị ảnh hưởng bởi những hành vi lừa đảo, trục lợi của một số cá nhân.

Lời xin lỗi muộn màng

Nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật, đánh bóng những sản phẩm, dịch vụ họ chưa từng trải nghiệm dẫn đến hậu quả vô số người hâm mộ, công chúng vì tin tưởng nghe theo mà mang họa. Báo chí, mạng xã hội cũng đã không ít lần lên án những câu chuyện dở khóc, dở cười do quảng cáo mà không hiểu về sản phẩm từ chính các nghệ sĩ, KOLs. Những cái tên từng được nhắc, buồn thay, có không ít người của công chúng, được khán giả ái mộ lâu nay, và có người đã phải cúi đầu, xin lỗi khán giả…

Bà Vũ Thu Thủy, Trưởng phòng Quản lý hoạt động Quảng cáo và Tuyên truyền (Cục Văn hóa cơ sở, Bộ VHTTDL) cho biết, nội dung được đề xuất đưa vào dự thảo Luật Quảng cáo nhằm quy định trách nhiệm và hoạt động quảng cáo của người chuyển tải sản phẩm có tầm ảnh hưởng, từ đó tháo gỡ bất cập, chấn chỉnh hành vi tuỳ tiện của nhiều nghệ sĩ, KOLs. Đây cũng là nội dung thu hút được sự quan tâm trong quá trình xây dựng, lấy ý kiến về dự thảo Luật.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội cho rằng, đã đến lúc trả lại môi trường trong lành cho hoạt động quảng cáo. Việc thẩm định sản phẩm trước khi “lên sóng” có thể xem là một biện pháp hữu ích trong việc đảm bảo tính trung thực và đạo đức ở lĩnh vực quảng cáo. Tuy nhiên, việc người nổi tiếng phải thẩm định sản phẩm trước khi quảng cáo là vấn đề phức tạp, vì vậy cần có sự cân nhắc và thảo luận kỹ giữa cơ quan quản lý, những người quảng cáo là KOL, nghệ sĩ và các chuyên gia liên quan để tạo ra một hệ thống thẩm định hợp lý, đáng tin cậy.

Nhấn mạnh tiêu chí xây dựng dự thảo Luật Quảng cáo sửa đổi, bổ sung là đảm bảo ngăn chặn các hành vi quảng cáo sai sự thật và bảo vệ người tiêu dùng, Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam Nguyễn Trường Sơn, thành viên Ban soạn thảo lưu ý, Luật Quảng cáo hiện hành còn lỗ hổng dẫn đến cơ quan chức năng không xử phạt được hành vi vi phạm vì chưa có quy định. Những nội dung mới được kỳ vọng sẽ lấp đầy những lỗ hổng này, bên cạnh đó, cùng với Luật thì còn cần tới dư luận xã hội để đấu tranh, loại bỏ những hành vi quảng cáo sai trái.

Những điều khoản sửa đổi, bổ sung không nằm ngoài mục đích dẫn dắt hoạt động quảng cáo phát triển đúng đắn. Các chuyên gia nhấn mạnh, người nổi tiếng thì càng phải có trách nhiệm trước việc làm của mình, trước cộng đồng và trước danh tiếng của chính bản thân. Không thể vì mục đích trước mắt mà làm ngơ, bất chấp quảng cáo lấy được dẫn đến hệ lụy phía sau là những hậu quả khôn lường. 

PHƯƠNG ANH