VHO - Ở Mexico, tòa án tối cao vừa đưa ra phán quyết giúp phục vị một truyền thống văn hóa, nhưng đồng thời cũng vì thế mà làm sống động trở lại một trận chiến văn hóa tưởng chừng đã được tòa phân định ngã ngũ.

 Một trận đấu bò tót tại Mexico

Truyền thống này là đấu bò tót. Trận đấu này là cấm hay không cấm đấu bò tót giữa phe ủng hộ duy trì truyền thống văn hóa này với phe bảo vệ động vật đấu tranh đòi cấm thi đấu bò tót. Hồi tháng 6.2022, tòa án ở một số bang ở Mexico (đất nước này có 32 bang) đã đưa ra phán quyết cấm tổ chức thi đấu bò tót. Thế nhưng phán quyết này mới đây bị tòa án tối cao Mexico bác bỏ. Vậy là từ nay không còn trở ngại nào nữa về pháp lý cho việc tiếp tục tổ chức thi đấu bò tót ở Mexico.

Thi đấu bò tót xuất hiện lần đầu tiên trong thập kỷ 20 của thế kỷ XIII. Trong thế kỷ XIV, thực dân Tây Ban Nha du nhập loại hình thi đấu này vào Mexico và rồi Mexico dần trở thành nơi thịnh hành loại hình thi đấu bò tót phát triển trên thế giới sau chính Tây Ban Nha. Sau mấy thế kỷ, thi đấu bò tót đã trở thành một truyền thống văn hóa đặc trưng cho cả Mexico, được đông đảo người dân hâm mộ và hưởng ứng. Đấu trường thi đấu bò tót Plaza de Toros Mexico có sức chứa hơn 41.000 khán giả, tạo nên không khí cuồng nhiệt như lễ hội lớn. Ở châu Âu ngày nay, thi đấu bò tót vẫn được tổ chức ở Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Pháp. Cả ở những nơi này cũng sôi động của tranh đấu giữa bên bảo vệ động vật chủ trương cấm thi đấu bò tót với phía quyết tâm duy trì truyền thống thi đấu bò tót.

Chuyện pháp lý ở Mexico là như thế. Nhưng nếu nhìn ra sâu rộng hơn thì còn có hai chuyện lớn khác nữa. Chuyện thứ nhất là chuyện truyền thống văn hóa có bề dày thời gian nhiều trăm năm và sự o ép của thế giới hiện đại. Bảo vệ động vật từ lâu nay rồi đã trở thành vấn đề lớn trong thế giới hiện đại, rất phức tạp và nhạy cảm về chính trị và xã hội nội bộ ở nhiều nơi trên thế giới. Con người có thể đồng tình và có thể không đồng tình với việc dùng luật pháp để chế tài tất cả những gì liên quan đến chuyện bảo vệ động vật nhằm mục đích thực hiện bảo vệ động vật. Nhà nước và xã hội, cá nhân và tổ chức đều không thể bỏ qua chuyện này được. Điều đó có nghĩa là trên phương diện này, Mexico phải chấp nhận chứ không thể lẩn tránh cuộc xung khắc giữa tiếp tục truyền thống xưa trong thế giới hiện đại và đòi hỏi từ thế giới hiện đại về chấm dứt hoặc thay đổi truyền thống xưa. Phán quyết nói trên của tòa án tối cao Mexico cho thấy tòa án ở đây đã thiên về truyền thống xưa. Hệ lụy không thể tránh khỏi của phán quyết này là Mexico từ nay sẽ lại đắm chìm trong trận chiến văn hóa cũ nhưng sẽ lại phải đối phó sức ép từ thế giới bên ngoài.

Chuyện thứ hai là hiểu như thế nào và tiếp cận như thế nào về nội hàm văn hóa trong truyền thống đấu bò tót và trong chuyện đòi cấm thi đấu bò tót để bảo vệ động vật. Đối với người dân ở Mexico và ở các nơi khác trên thế giới có tổ chức thi đấu bò tót, thi đấu bò tót là hoạt động văn hóa và truyền thống văn hóa, phản ánh cả lịch sử lẫn tính cách con người ở những nơi đó. Vì thế, thi đấu bò tót mới có thể tồn tại và phát huy hiệu ứng trong suốt thời gian dài đến như vậy. Trong khi đó, đối với những người yêu cầu cấm thi đấu bò tót và đấu tranh cho việc cấm thi đấu bò tót thì thi đấu bò tót là hành động hành hạ tàn nhẫn, tra tấn dã man động vật. Vậy nên câu hỏi đặt ra ở đây là nên và phải hiểu như thế nào về nội hàm văn hóa ở đây thì mới đúng. 

 LA PHÙ